Klimaatadaptatie
Het toekomstbestendig maken van ons waterbeheer betekent niet alleen dat we klimaatverandering moeten tegengaan (klimaatmitigatie) maar ook dat we ons moeten aanpassen aan de gevolgen van de klimaatverandering die we nu al ervaren. Dit noemen we klimaatadaptatie.
Voortgang speerpunt
Klimaatbestendige toekomst
Klimaatadaptatie is een breed begrip: het is het proces waarbij de samenleving zich aanpast aan het veranderende klimaat en de schadelijke gevolgen daarvan probeert te beperken. Die gevolgen doen zich voor in de ruimtelijke inrichting, het waterbeheer, de natuur, de landbouw, tuinbouw en visserij, de gezondheidszorg, de recreatie en het toerisme en bij onze infrastructuur (wegen, spoorwegen, waterwegen, luchtvaart, energie en ICT).
Onze ambitie is dat inwoners en bedrijven veilig en met plezier en succes in ons gebied kunnen blijven wonen, ondernemen en recreëren en dat we bijdragen aan het robuust en veerkrachtig maken van onze leefomgeving. Er komt meer ruimte voor water: niet alleen letterlijk maar ook bij de voorbereidingen van plannen voor de ruimtelijke inrichting. Met andere woorden: in 2050 is de Hollandse delta klimaatbestendig en waterrobuust ingericht.
Om de aanpak van een klimaatbestendige en waterrobuuste inrichting van ons land te versnellen is in 2017, als onderdeel van het Deltaprogramma, het eerste Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) verschenen. In het DPRA staat het gezamenlijk optrekken van gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk centraal. Hiermee proberen we de uitdagingen met betrekking tot wateroverlast, gevolgen van overstromingen, hittestress en droogte aan te pakken. We gebruiken daarvoor de in 2018 vastgestelde 'routekaart Ruimtelijke Adaptatie'.
De doelen van ons waterschap voor ruimtelijke adaptatie zijn:
- Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) uitvoeren
- Samenwerken met overheidspartners en belanghebbenden
- Bewegen naar de voorkant van ruimtelijke planprocessen
De zeven ambities in het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie
- Kwetsbaarheid in beeld brengen (stresstesten)
- Risicodialoog voeren en strategie opstellen
- Uitvoeringsagenda opstellen
- Meekoppelkansen benutten
- Stimuleren en faciliteren
- Reguleren en borgen
- Handelen bij calamiteiten
Meekoppelkansen
Het combineren van klimaatmaatregelen met andere werkzaamheden heeft veel voordelen:
- Maatregelen worden sneller uitgevoerd;
- Er is minder overlast voor inwoners en bedrijven;
- De kosten zullen lager zijn.
In 2023 hebben we samen met diverse regio’s aanvragen ingediend bij het Rijk om in aanmerking te komen voor impulsgeld. We hebben hiermee samen met de regio Hoeksche Waard ruim 390.000 euro gehonoreerd gekregen, en voor de regio Voorne Putten 156.000 euro.
In 2023 hebben we samen met gemeenten het volgende bereikt:
- Aanvragen gedaan in het kader van de impulsregeling voor de BAR-regio, Goeree-Overflakkee, Voorne Putten, Drechtsteden en Rotterdam;
- De klimaatonderlegger vastgesteld en deze kennis verspreid binnen de regio’s;
- Samen met de provincie Zeeland de bijeenkomst Kennis in de regio & Klimaatbestendige Stad georganiseerd;
- Een onderzoek verricht naar bodemdalingsproblematiek en de daardoor ontstane funderingsproblemen en wateroverlast;
- Een onderzoek gestart naar de gevolgen van overstromingen bij risicovolle bedrijven met significante hoeveelheden gevaarlijke stoffen.
Stimuleren en faciliteren
Stimuleringsregeling ruimtelijke adaptatie
Ook in 2023 hebben we weer subsidie gegeven voor waterinitiatieven: water- en groenprojecten die ervoor zorgen dat we onze omgeving aanpassen aan extreme neerslag en droogte. In 2023 bestond deze regeling uit twee delen:
- Circa 100.000 euro voor particulieren;
- Circa 100.000 euro voor rechtspersonen zonder winstoogmerk.
In totaal hebben 194 particulieren subsidie ontvangen. Maatregelen die gerealiseerd zijn, zijn bijvoorbeeld aanleg van een sedumdak, verwijderen van tegels uit de tuin of de aanschaf van regentonnen. Bij de rechtspersonen zijn tien aanvragen gehonoreerd. Voorbeelden hiervan zijn groene schoolpleinen en groene adaptatiemaatregelen bij een Vereniging van Eigenaren (VVE).
Ondersteunen maatschappelijke initiatieven
De ruimtelijke aanpassing vraagt om innovatieve oplossingen, liefst gestart vanuit de samenleving zelf. Wij ondersteunen dergelijke initiatieven met kennis, communicatie of een financiële bijdrage. Dit jaar hebben we (financieel) bijgedragen aan de volgende initiatieven:
- Groen Klimaatplein Sommelsdijk;
- Bewustwordingsproject 't Regent tonnen, waarbij regentonnen worden geplaatst;
- Project Buurtklimaatje, klimaatadaptief inrichten van de wijk Carnisse in Rotterdam samen met de kinderen uit de wijk;`
- De opening van het Groen/Blauwe schoolplein van Basisschool De Klaver in Carnisse;
- Documentaire over klimaatverandering en landbouw.
Kennis delen
Kennis delen is een effectief middel om de bewustwording over klimaatadaptatie te vergroten. We hebben daar op de volgende manieren aandacht aan besteed:
- Informatie op de website groenblauwe schoolpleinen;
- StraaDkrant; Van straat tot straaD, de straat voor een beter leefklimaat;
- Ontwikkeling Netwerkaanpak voor de regio Hollandse Delta inclusief drie netwerkbijeenkomsten;
- Ontwikkeling nieuwe webpagina met folder en animatie;
- Expeditie toekomst, online portaal voor onder andere het delen van nieuws intern;
- Middels educatie verhogen van het waterbewustzijn onder jongeren en docenten, bijvoorbeeld via waterwandelingen;
- Bestuurlijk inspiratieoverleg in het gebied (Zwijndrecht) met Zuid-Hollandse waterschapsbestuurders en een gedeputeerde van de provincie over bodemdaling;
- Ontwikkeling Infographic Laag 2 Meerlaagse Veiligheid;
- Ontwikkeling Infographic Robuuste Watergang;
- Onderzoek klimaatverandering en de wegentaak van WSHD;
- Bestuurlijk overleg met de BAR-regio en de provincie Zuid-Holland over Water en Bodem Sturend.
Reguleren en borgen
Convenant klimaatadaptief bouwen
Het bouwen van voldoende nieuwe woningen is in ons gebied een grote opgave. Om te zorgen dat dit klimaatbestendig gebeurt, heeft de provincie Zuid-Holland samen met 35 partners het convenant Klimaatadaptief Bouwen ondertekend. Als waterschap hebben we een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van het convenant en als medeondertekenaar zijn we ook ambassadeur van adaptief bouwen in gesprekken met gemeenten, woningcorporaties en andere omgevingspartners. Ook op deze manier zijn we een gesprekspartner aan de voorkant van het planproces.
De ambities uit het convenant adaptief bouwen worden niet alleen mondeling uitgedragen maar ook omgezet in beleid en regels. We actualiseren onze beleidsregels en werken aan integraal hemelwaterbeleid, zoals opgenomen in het recente waterbeheerprogramma (WBP).
Water en Bodem sturend
Samen met de provincie Zuid-Holland en de waterschappen in Zuid-Holland werken we aan een koers voor de inzet van ruimtelijke ontwikkelingen in de komende tien jaar, vanuit het perspectief van de komende honderd jaar waarbij water en bodem sturend zijn. Dit product moet een belangrijke bouwsteen worden in het gesprek over integrale keuzes in de fysieke leefomgeving. Het product ‘de klimaatonderlegger’ is dit jaar vastgesteld en verspreid binnen de regio. De 33 structurerende keuzes zijn onderdeel geworden van de overleggen met de regio’s. Hierin wordt kennis gedeeld en strategieën uitgewerkt.
Hemelwaterbeleid
Een van de ambities van het Waterbeheerprogramma 2022-2027 is om voor 2050 de natuurlijke waterkringloop en sponswerking van de bodem te herstellen. Om hier invulling aan te geven, is het hemelwaterbeleid aangescherpt met de Beleidsregel compensatie verhard oppervlak.
Nationale Omgevingsvisie Extra (NOVEX)
Ons waterschap vertegenwoordigt vier waterschappen in het NOVEX gebied Zuidelijke Randstad. We brengen de waterschapsbelangen in bij de gesprekken en afspraken over de inrichting van dit gebied.
Grootschalige nieuwbouw
In 2023 zijn de realisatieagenda’s Rotterdam en Zuid-Holland Zuid opgesteld. WSHD heeft een bijdrage geleverd aan het opstellen van de kaders voor de bouw van ongeveer 80.000 woningen tot 2023 in ons gebied.
Klimaatadaptatie is meer dan ruimtelijke adaptatie
Bij de invulling van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie wordt nadrukkelijk de koppeling gelegd met de bestaande programma's zoals de Kader Richtlijn Water en de wateropgave.
Klimaatadaptatie is in vele andere onderdelen van het Waterbeheerprogramma uitgewerkt. Een groot deel van de traditionele kerntaken van ons waterschap bestaat uit het beperken van de negatieve effecten van het (veranderende) klimaat. Diverse speerpunten binnen de programma's dragen in positieve zin bij aan klimaatadaptatie:
- We 'vergroenen' en versterken de biodiversiteit
- We gaan anders om met hemelwater
- We houden de waterkeringen op orde
- We versterken de natuurlijke duinaangroei
- We vergroten de veiligheid van het gebied achter de dijken en duinen
- We maken het watersysteem klaar voor het klimaat van 2050
- We vergroten de grip op het watersysteem om invulling te geven aan het zoetwatervraagstuk en de functies toekomstbestendig te faciliteren