Klimaatadaptatie
Het toekomstbestendig maken van ons waterbeheer betekent niet alleen dat we klimaatverandering moeten tegengaan (klimaatmitigatie) maar ook dat we ons moeten aanpassen aan de gevolgen van de klimaatverandering die we nu al ervaren. Dit noemen we klimaatadaptatie.
Voortgang speerpunt
Klimaatbestendige toekomst
Klimaatadaptatie is een breed begrip: het is het proces waarbij de samenleving zich aanpast aan het veranderende klimaat en de schadelijke gevolgen daarvan probeert te beperken. Die gevolgen doen zich voor in de ruimtelijke inrichting, het waterbeheer, de natuur, de landbouw, tuinbouw en visserij, de gezondheidszorg, de recreatie en het toerisme en bij onze infrastructuur (wegen, spoorwegen, waterwegen, luchtvaart, energie en ICT).
Onze ambitie is dat inwoners en bedrijven veilig en met plezier en succes in ons gebied kunnen blijven wonen, ondernemen en recreëren en dat we bijdragen aan het robuust en veerkrachtig maken van onze leefomgeving. Er komt meer ruimte voor water: niet alleen letterlijk maar ook bij de voorbereidingen van plannen voor de ruimtelijke inrichting. Met andere woorden: in 2050 is de Hollandse delta klimaatbestendig en waterrobuust ingericht.
Om de aanpak van een klimaatbestendige en waterrobuuste inrichting van ons land te versnellen is in 2017, als onderdeel van het Deltaprogramma, het eerste Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) verschenen. In het DPRA staat het gezamenlijk optrekken van gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk centraal. Hiermee proberen we de uitdagingen met betrekking tot wateroverlast, gevolgen van overstromingen, hittestress en droogte aan te pakken. We gebruiken hiervoor de doelen uit het Waterbeheerprogramma.
De doelen van ons waterschap voor ruimtelijke adaptatie zijn:
- Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) uitvoeren
- Samenwerken met overheidspartners en belanghebbenden
- Bewegen naar de voorkant van ruimtelijke planprocessen
De zeven ambities in het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie
- Kwetsbaarheid in beeld brengen (stresstesten)
- Risicodialoog voeren en strategie opstellen
- Uitvoeringsagenda opstellen
- Meekoppelkansen benutten
- Stimuleren en faciliteren
- Reguleren en borgen
- Handelen bij calamiteiten
Stresstesten, risicodialogen, strategieën en uitvoeringsprogramma's
In 2024 is de 6-jaarlijkse cyclus van Stresstesten-Risicodialogen-Strategie met alle werkregio’s afgerond. Met de 6 werkregio’s hebben we in de uitvoeringstrategieën Ruimtelijke Adaptatie afspraken gemaakt hoe we de regio ruimtelijk adaptief willen maken richting 2050. In 2024 hebben we hier intensief aan gewerkt samen met onze partners. Voor de werkregio's Voorne Putten, Drechtsteden, Hoeksche Waard en Rotterdam zijn nieuwe jaarplannen opgesteld. In de regio Voorne Putten is een product ontwikkeld waarin het belang van keuzes van nu in de ruimtelijke inrichting gevolgen hebben voor de toekomst.
De uitvoering in de BAR-regio en gemeente Goeree-Overflakkee ligt achter op schema door interne en externe factoren, maar de verwachting is dat er in 2025 concrete stappen worden gezet. De ambitie is dan ook om in 2025 weer op koers te liggen in elke werkregio.
In 2024 is begonnen met de voorbereiding binnen ons waterschap van de nieuwe cyclus Stresstesten-Risicodialogen-Strategie die in 2025 begint. Hiervoor is een plan van aanpak opgesteld en zijn voorbereidende analyses en onderzoeken met betrekking tot bodemdaling uitgevoerd.
De ambitie ‘handelen bij calamiteiten’ is een onderdeel van de uitvoeringsagenda's en is in 2024 uitgewerkt in samenwerking met onze calamiteitenorganisatie.
Zo willen we samen met gemeenten de ambities uit het deltaplan realiseren en maken we de stap van strategie naar uitvoering.
Stimuleren en faciliteren
Stimuleringsregeling ruimtelijke adaptatie
Ook in 2024 hebben we weer subsidie gegeven voor waterinitiatieven: water- en groenprojecten die ervoor zorgen dat we onze omgeving aanpassen aan extreme neerslag en droogte. In 2024 bestond deze regeling wederom uit twee delen:
- Circa 100.000 euro voor particulieren;
- Circa 100.000 euro voor rechtspersonen zonder winstoogmerk.
In totaal hebben 187 particulieren subsidie aangevraagd. Maatregelen die gerealiseerd zijn, zijn bijvoorbeeld aanleg van een sedumdak, het installeren van een regenton en het verwijderen van tegels uit de tuin. Bij de rechtspersonen zijn er 15 aanvragen gedaan voor subsidie. Aanvragers zijn voornamelijk scholen die groene adaptatiemaatregelen hebben ingezet om hun school en schoolplein te vergroenen. Zo hebben verschillende scholen een wadi aangelegd, het schoolplein vergroend of een sedumdak aangelegd op de school.
Ondersteunen maatschappelijke initiatieven
De ruimtelijke aanpassing vraagt om innovatieve oplossingen, liefst gestart vanuit de samenleving zelf. Wij ondersteunen dergelijke initiatieven met kennis, communicatie of een financiële bijdrage. In 2024 hebben we het volgende initiatief ondersteund:
Vanuit het netwerk klimaatadaptatie Alliantie Rotterdam hebben we bijgedragen aan de Wijkaanpak Rotterdam: klimaatbestendig inrichten en stimuleren inwoners van Rotterdam.
Kennis delen
Kennis delen is een effectief middel om de bewustwording over klimaatadaptatie te vergroten. We hebben daar op de volgende manieren aandacht aan besteed:
- Onderzoek Klimaatadaptief wegbeheer waterschap Hollandse Delta.
- Informatie op de website groenblauwe schoolpleinen.
- StraaDkrant; Van straat tot straaD, de straat voor een beter leefklimaat.
- Professionalisering Netwerkaanpak voor de regio Hollandse Delta inclusief drie netwerkbijeenkomsten.
- Ontwikkeling Infographic Laag 2 Meerlaagse Veiligheid samen met het ministerie I&W, provincie Zuid-Holland, diverse gemeenten, veiligheidsregio en Rijkswaterstaat.
- Een artikel in het Deltanieuws over de infographic en de verbinding tussen waterveiligheid en DPRA. ’Samenwerken om gevolgen bij overstroming te beperken’ | Rijnmond-Drechtsteden | Deltanieuws (deltaprogramma.nl)
- Gezamenlijke sessie in samenwerking met het netwerk DPRA en het netwerk DPRD waarin Ruimtelijke Adaptatie en Meerlaagse Veiligheid aan elkaar zijn gekoppeld.
- Gezamenlijke sessie met de DCMR over water en bodem sturend.
- Gezamenlijke sessie met Unie van Waterschappen, Raad voor de Leefomgeving, gemeente Rotterdam en de Provincie Gelderland over klimaatbestendig bouwen.
Samenwerken met overheidspartners en belanghebbenden en bewegen naar de voorkant van ruimtelijke planprocessen
Werken aan de doelen en ambities uit het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie en ons Waterbeheerprogramma is per definitie samenwerken met onze partners aan de gebiedsopgave om in 2050 ons beheersgebied klimaatbestendig en waterrobuust te hebben ingericht. Activiteiten in dit kader worden vrijwel altijd met één of meer samenwerkingspartners uitgevoerd. Tegelijkertijd is het waterschap onderdeel van het ruimtelijk planproces en moeten we een bijdrage leveren aan de ruimtelijke puzzel.
Activiteiten die we in dit kader uitgevoerd hebben zijn:
- Organiseren netwerkbijeenkomst ruimtelijke adaptatie rondom financierbaarheid klimaatadaptatie met gemeente Voorne aan Zee en het sociaal domein.
- Continuering van de netwerkorganisatie ruimtelijke adaptatie Hollandse Delta en onderzoek naar professionalisering van het netwerk.
- Organiseren van een netwerkbijeenkomst samen met Deltaprogramma Rijnmond Drechtsteden en het netwerk DPRA over Meerlaagse Veiligheid, specifiek over laag 2.
- Organiseren netwerkbijeenkomst Milieudienst DCMR/WSHD over water en bodem sturend.
- Organiseren netwerkbijeenkomst over klimaatbestendig bouwen in de werkregio Rotterdam via Alliantie Waterkracht.
- Diverse bestuurlijke bijeenkomsten Water en bodem sturend en het Deltaprogramma.
- Bestuurlijke bijeenkomst woningbouwcoöperaties Drechtsteden.
- Bijdrage geleverd aan het handelingskader herijking Deltaprogramma waterschap Hollandse Delta.
- Overleg met verschillende waterschappen en werkregio Rotterdam over gezamenlijk investeren in klimaatadaptatie projecten.
- Diverse bijenkomsten met partners over ruimtelijke planprocessen en grootschalige woningbouw
Klimaatadaptatie is meer dan ruimtelijke adaptatie
Bij de invulling van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie wordt nadrukkelijk de koppeling gelegd met de bestaande programma's zoals de Kader Richtlijn Water en de wateropgave.
Klimaatadaptatie is in vele andere onderdelen van het Waterbeheerprogramma uitgewerkt. Een groot deel van de traditionele kerntaken van ons waterschap bestaat uit het beperken van de negatieve effecten van het (veranderende) klimaat. Diverse speerpunten binnen de programma's dragen in positieve zin bij aan klimaatadaptatie:
- We 'vergroenen' en versterken de biodiversiteit
- We gaan anders om met hemelwater
- We houden de waterkeringen op orde
- We versterken de natuurlijke duinaangroei
- We vergroten de veiligheid van het gebied achter de dijken en duinen
- We maken het watersysteem klaar voor het klimaat van 2050
- We vergroten de grip op het watersysteem om invulling te geven aan het zoetwatervraagstuk en de functies toekomstbestendig te faciliteren