Ons waterbeheer toekomstbestendig maken begint met het beperken van onze (negatieve) impact op klimaat en milieu. Hiermee willen we – door duurzaam te handelen – klimaatverandering, milieuvervuiling en de toenemende schaarste aan grondstoffen zo veel mogelijk tegengaan.

Voortgang speerpunt

Deze tijdlijn laat zien dat we op koers liggen met de realisatie van dit speerpunt

Broeikasgassen en grondstoffen

De klimaatverandering voltrekt zich veel sneller dan gedacht. Op mondiale schaal is meer snelheid van handelen vereist om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 °C. De tijd om nóg verdere onomkeerbare desastreuze gevolgen te voorkomen, is zeer beperkt. Dit legt in toenemende mate druk en urgentie op het energie- en klimaatbeleid. Nederland heeft de klimaatambities daarom flink moeten bijstellen en streeft naar 60 procent emissiereductie ten opzichte van 1990. De Nederlandse waterschappen hebben de ambitie om in 2035 als sector klimaatneutraal te zijn. Daarmee zetten we ook belangrijke stappen op weg naar 100 procent circulariteit in 2050.

Voor ons waterschap had dit tot gevolg dat de in het Waterbeheerprogramma vastgestelde ambitie ten aanzien van klimaatneutraliteit in 2050 is aangescherpt. Met de vaststelling van de Agenda Duurzaam WSHD eind 2022 is de ambitie om in 2035 klimaatneutraal te zijn bestuurlijk omarmd. In het voorjaar van 2022 is de (ambtelijke) handreiking Duurzaam Werken opgeleverd. Deze sluit aan op de bestuurlijke Agenda Duurzaam WSHD en schetst handelingsperspectieven voor medewerkers om verduurzamingsmaatregelen toe te passen in hun dagelijkse werkzaamheden. Daarnaast is in 2022 de aanpak Duurzaam Grond-, Weg- en Waterbouw (GWW) verder geborgd in onze werkprocessen. Het algemene Ambitieweb uit deze aanpak is vertaald in een WSHD-Duurzaamheidsweb. Ook is er voor elke kerntaak en de groenbeheertaak een web op tactisch niveau gemaakt. Deze webben geven richting aan de uitvoerende afdelingen en faciliteren de gesprekken over kansrijke duurzaamheidsmaatregelen. Tevens zijn er biodiversiteitsprofielen met een bijbehorende kansenkaart ontwikkeld. Deze kunnen worden gebruikt om biodiversiteitsdoelstellingen te integreren in nieuwe projecten. Tot slot hebben we voorbereidingen getroffen voor certificering op trede 3 van de CO2 Prestatieladder.

Al deze initiatieven passen in de professionaliseringsslag die we maken in het kader van Duurzaam Opdrachtgeverschap. We zien dat onze inspanningen vruchten beginnen af te werpen. WSHD is dit jaar twintig plaatsen gestegen in de lijst van duurzaamste publieke aanbesteders en staat daardoor op nummer 20 van de Top 25.

Lijst duurzaamste opdrachtgevers: WSHD 20 plaatsen gestegen!

We voeren onze taken in 2030 volledig energieneutraal uit

In 2022 is de routekaart WSHD Energieneutraal 2030 geactualiseerd. Daarbij is gekeken naar het bestaande beleid en de mogelijkheden die de Regionale Energie Strategie (RES 1.0) ons biedt. Ook is gekeken naar nieuwe beleidsopties, waarbij waterschappen tot maximaal 200% van hun eigen energieverbruik duurzaam mogen opwekken om daarmee onvermijdbare emissies van broeikasgassen te compenseren.

In WSHD Energieneutraal 2030 tellen we alle duurzame energie die wordt opgewekt op gronden van het waterschap mee met onze doelstelling energieneutraal. Ook als we geen eigenaar zijn van de installaties. Volgens deze definitie is WSHD in 2022 circa 70% energieneutraal en bereiken we onze doelstelling Energieneutraal naar verwachting ergens tussen 2025 en 2030. Dit is echter afhankelijk van de realisatie van tenminste één van de twee windprojecten die in de RES voorzien zijn op gronden van ons waterschap.

Wanneer we alleen onze eigen duurzame energieopwekking (inclusief participaties) meerekenen, bereiken we in 2035 net meer dan 100% energieneutraliteit (we wekken dan zelf circa 316 TJ aan duurzame energie op). Uitgangspunt is dat tegen die tijd de plannen voor extra slibvergisting werkelijkheid zijn worden. Om in 2035 150% energieneutraliteit te bereiken is er aanvullend 165 TJ nodig en 324 TJ om 200% te bereiken. Dit kan bereikt worden met investeringen in regionale energieprojecten die in de RES 1.0 zijn gepland.

In 2030 hebben we zowel ons gebruik van fossiele brandstoffen als onze CO₂-uitstoot zo ver mogelijk teruggebracht

De aanscherping van de klimaatdoelen door de EU en het Rijk, begin 2022, was mede aanleiding om te onderzoeken hoe we -samen met andere waterschappen- versnelling kunnen geven aan het beperken van de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen. De Verenigde Vergadering stemde op 21 september 2022 in met de strategische visie van de Unie van Waterschappen om uiterlijk in 2035 klimaatneutraal te zijn. Dit is ook uitgangspunt van de Agenda Duurzaam WSHD, waarover in december werd besloten. In de agenda zijn ontwikkelpaden en tussendoelen voor fossielvrij WSHD opgenomen. Naast actualisering van het beleid werd in 2022 in het kader van de huisvestingsvisie gewerkt aan de verduurzaming van de gebouwen op IJsselmonde. Daarbij is er ondermeer aandacht voor het gasloos verwarmen van Het Schap en de voorbereiding van laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen.

Verder werd gewerkt aan de invoering van de CO2 prestatieladder en het ambitieweb voor duurzaamheid om dit doel te concretiseren bij de uitvoering van de kerntaken. Dit helpt om invulling te geven aan de speerpunten die bij deze kerntaken zijn opgenomen:

In de Klimaatmonitor van de Unie van Waterschappen staat een toelichting op de CO2 voetafdruk van ons waterschap:

Klimaatmonitor Waterschappen

In 2030 voeren we onze taken voor de helft circulair uit, en in 2050 zijn we een volledig circulair werkend waterschap

Circulair werken doe je niet van vandaag op morgen. De transitie naar een circulaire economie is een complexe opgave en we staan slechts aan het begin. In 2022 hebben we ervaring opgedaan met circulair ontwerpen, circulair beheer en onderhoud en circulair uitvragen en inkopen. We trekken hierin samen op met de Unie van Waterschappen, advies-en ingenieursbureaus, aannemers en nieuwe samenwerkingspartners zoals BlueCity in Rotterdam.

Om collega’s te inspireren om na te denken over lokale circulaire initiatieven hebben we een circulaire eyecatcher voor het waterschap kantoor laten ontwikkelen. Daarnaast hebben we actief bijgedragen aan het opwaarderen van reststromenketens door deelname aan diverse Circular Challenges, in samenwerking met BlueCity. Zo zijn er circulaire producten gemaakt van afgedankte bellenbeluchters uit onze rioolwaterzuiveringsinstallaties, waaronder een circulaire sandaal. BlueCity Circular Challenge finale 2022

Ook is in samenwerking met de omgevingsdienst gekeken hoe onze gft-reststroom nuttig kan worden ingezet. Daarnaast is een parkeerplaats van circulaire baggerstenen gerealiseerd bij de stuw aan de Peltserdijk in Brielle en is het ventilatiegebouw Sluisjesdijk opgeleverd, wat 100% circulair is ingericht. Andere duurzame maatregelen zoals een groen dak en zonnepanelen hebben ook een plek gekregen. De innovatieve en duurzame dakbedekking op de werf in Strijen en de renovatie van gemaal Oudenhoorn zijn nog twee mooie voorbeelden van hoe we concreet aan de slag zijn met circulariteit en duurzaamheid. Nieuwe dakbedekking werf Strijen

Tot slot was de Circulaire Barometer de winnaar van de ROK-ITA prijsvraag 2022. Deze tool maakt het mogelijk om circulariteit binnen de projecten beter te meten en te monitoren. De barometer wordt de komende maanden in nauw overleg met de ROK-ITA partners ontwikkeld en geïmplementeerd binnen onze werkzaamheden.

In verschillende kerntaken is circulariteit als één van de speerpunten opgenomen:

Agenda Duurzaam WSHD - CO₂ Prestatieladder

Werken aan verkleinen CO₂ voetafdruk